Charity Scams - Hawaiian

NĀ HOʻOPUNIPUNI MANAWALEʻA_

ʻIKEPILI O NĀ HOʻOPUNIPUNI MANAWALEʻA HOʻOPUNIPUNI

ʻŌlelo Hoʻokuʻu: Hāʻawi ʻia kēia unuhi ma ke ʻano o ka hoʻoikaika nui ʻana a ʻaʻole paha ia he kope pololei o ka palapala kumu i kākau ʻia ma ka ʻōlelo Pelekania.

Hoʻopunipuni nā hoʻopunipuni manawaleʻa hoʻopunipuni i nā kānaka e hāʻawi kālā a hāʻawi paha i ka ʻike pilikino i nā hui hoʻopunipuni a i ʻole e kuhihewa i ke ʻano o ka hoʻohana ʻana i nā hāʻawi. Hoʻohana nā mea hoʻopunipuni i nā hanana naʻau nui (nā pōʻino kūlohelohe, nā hanana pōʻino nui, nā pōʻino kaulana) a hoʻohana i nā ʻano hoʻopili he nui, me ka leka uila, nā pāpili kaiapili, nā ʻaoʻao crowdfunding, nā kelepona, nā leka uila, a me nā noi pilikino.

NĀ HOʻOPUNIPUNI MANAWALEʻA MAʻAMAU

Ma ka lā 2 o Nowemapa, 2025, aia ma lalo nā ʻano hoʻopunipuni manawaleʻa maʻamau i hōʻike ʻia ma ʻAmelika Hui Pū ʻIa a ma Hawaiʻi i nā makahiki ʻelua i hala iho nei, me ke kākoʻo ʻana i nā kuhikuhi pekelala a me nā kūloko.

Nā hui aloha pōʻino a me nā pilikia hoʻopunipuni

Hōʻike ʻia ma ka ʻāina ma hope o nā pōʻino nui a ma Hawaiʻi ma hope o nā ahi ahi o Maui 2023; ua ʻōlelo aʻo nā luna e pili ana i nā mea hoʻopunipuni e hana ana i nā hoʻokele kōkua hoʻopunipuni a me ka hoʻohālike ʻana i nā hui kōkua.

ʻO ka hoʻopunipuni kālā lehulehu a me nā hōʻiliʻili kālā ma ka pāpili kaiaulu

Ua hoʻomau ʻia nā ʻaoʻao hoʻopunipuni GoFundMe a me nā pou kaiapili e koi ana e kōkua i nā mea i hōʻeha ʻia, nā ʻohana, a i ʻole nā hana hoʻōla kaiāulu e ʻike ʻia ma ka ʻāina holoʻokoʻa a ua hōʻailona ʻia e nā hui mea kūʻai aku a me nā pāpāho kūloko i nā makahiki i hala iho nei.

Nā noi hāʻawi phishing a me nā leka uila e hōʻiliʻili ana i ka ʻikepili pilikino

ʻO nā hoʻopunipuni leka uila a me SMS e hoʻohālike ana i nā hui aloha e hōʻiliʻili i ka uku a i ʻole ka ʻikepili ʻike e mau nei ke ʻano o kēia manawa i hōʻike ʻia e nā kumu palekana mea kūʻai aku pekelala a me nā hui kākoʻo.

Nā mea hoʻopunipuni aloha kelepona a me robocall

Ua hōʻike ʻia nā mea hoʻopunipuni e kāhea ana a hoʻohana i nā helu hoʻopunipuni a i ʻole nā hoʻopiʻi wikiwiki i hoʻopaʻa mua ʻia e noi i nā hāʻawi i nā hōʻuluʻulu manaʻo hoʻopiʻi aupuni a me nā ʻōlelo aʻo kūloko.

Nā noi puka a puka a alanui e hoʻohālike ana he mau hui aloha

Ke hoʻomau nei ka palapala ʻana o nā loio hoʻopunipuni e hōʻiliʻili ana i ke kālā a i ʻole nā cek e ka mokuʻāina a me ka ʻāpana. Ua ao aku ʻo Hawaiʻi i nā kamaʻāina e pili ana i kēia ʻano noi ma hope o nā pōʻino.

Nā nānā hāʻawi hoʻopunipuni a me nā hoʻopunipuni hoʻihoʻi kālā e kuhikuhi ana i nā hui waiwai ʻole

Hoʻouna ʻia nā nānā hāʻawi hoʻopunipuni i nā hui waiwai ʻole a ma hope e noi ana nā mea hoʻopunipuni i kahi hoʻihoʻi kālā. Ua loaʻa nā leka hoʻomaopopo hou i nā hui waiwai ʻole ma ka ʻāina holoʻokoʻa a me nā mea i lawe ʻia i ka nānā kūloko ma Hawaiʻi.

Nā noi no ka uku ma o nā kāleka makana, cryptocurrency, nā hoʻoili uea, a i ʻole nā kāleka uku mua

ʻO nā koi uku pilikia kiʻekiʻe e mau nei he hae ʻulaʻula a ua ʻōlelo pinepine ʻia i nā ʻōlelo aʻoaʻo pekelala a me nā hui waiwai ʻole i nā makahiki ʻelua i hala.

Hoʻopunipuni kaulana a me nā ʻae hoʻopunipuni

Ke hoʻomau nei nā mea hoʻopunipuni i ka hoʻohana ʻana i nā ʻae kaulana hoʻopunipuni a i ʻole nā hoʻopunipuni ma ka pūnaewele e hoʻohui i ka pono; nā leka hoʻomaopopo mea kūʻai aku a me nā kiaʻi aloha e papa inoa i kēia mau hana ma ke ʻano he mau hoʻoweliweli e hoʻomau nei.

NĀ POHŌ

There is no single, definitive dollar total that isolates losses from “phony charity” scams alone at the national level because federal agencies and reporting systems group fraud into broader categories (internet crime, charity fraud, disaster fraud, etc.), and many victims never report their loss.

Losses due to scams are tracked on an aggregate basis and not by type of scams. For Hawaii, a report by Hawaii Business Magazine indicated that $61.6M was lost due to all types of scams in 2024. There’s also the IC3 report, which cited a loss of $4.885B in 2024 nationwide from over 14,000 complaints.

PEHEA E HANA AI NĀ MEA HOʻOPUNIPUNI (MA KA PŪNAEWELE A MA KE KINO)

No ka pale ʻana iā ʻoe iho mai nā hoʻopunipuni, he mea nui e hoʻomaopopo pehea e hana ai nā mea hoʻopunipuni i ka wā e pili ana i nā hoʻopunipuni aloha.

Nā ʻano hana pūnaewele

Hoʻohuli nā pūnaewele hoʻopunipuni, nā ʻaoʻao hāʻawi cloned, nā pou kaiapili, a me nā hoʻolaha uku i nā mea kūʻai aku i manaʻo ʻole ʻia i nā ʻaoʻao hoʻopunipuni, ka phishing leka uila, a me nā hoʻolaha crowdfunding hoʻopunipuni. Hōʻiliʻili pinepine lākou i ka ʻikepili pili a me ka uku no nā hoʻopunipuni e hiki mai ana. Hilinaʻi nā mea hoʻopunipuni i ka poʻe e wikiwiki ana a ʻaʻole e nānā pono i ka ʻaoʻao pūnaewele a lākou e kipa aku ai. ʻO ka hoʻohālike ʻana i kahi pūnaewele kūpono me nā hewa liʻiliʻi o kā lākou helu wahi pūnaewele he hana maʻamau i hoʻohana ʻia e hoʻokō ai i kēia ala.

Kelepona, kikokikona, a me nā kelepona robo

Kāhea a kikokikona paha nā mea hoʻopunipuni e koi ana mai kahi hui aloha mai, i kekahi manawa hoʻopunipuni i nā helu kelepona a i ʻole e hoʻohana ana i nā noi wikiwiki i hoʻopaʻa ʻia e kaomi i ka hāʻawi koke ʻana. ʻOi aku ka hilinaʻi o ka poʻe i nā helu kelepona i loko o kā lākou code wahi like a hoʻohana nā mea hoʻopunipuni i kēia ma ka hoʻopunipuni ʻana i kahi helu kelepona kūloko. ʻAʻole hoʻohana ʻia ka nui o kēia mau helu no laila ʻaʻole i hahai ʻia. Kākoʻo ʻia ka hoʻopunipuni e nā ʻoihana kelepona e hana ana ma nā ʻāina ʻaʻole i hoʻoponopono i kēia ʻano (e like me Jamaica).

Nā noi pilikino a me ke alanui

ʻO ka poʻe me nā papapihi, nā hōʻailona, a i ʻole ka ID hoʻopunipuni e hōʻiliʻili i nā hāʻawi ma nā alanui hele wāwae a i ʻole ma nā hanana; hiki iā lākou ke koi e hōʻiliʻili ana no ke kōkua pōpilikia, nā koa kahiko, a i ʻole nā mea pane mua. ʻO ka poʻe kamaʻāina o Hawaiʻi e hilinaʻi a manaʻoʻiʻo pinepine i ka poʻe e kākoʻo ana i kahi kumu maikaʻi a i ʻole e kōkua i nā poʻe ʻē aʻe i loaʻa i kahi pōpilikia kūpono. Ke hoʻohana nei nā mea hoʻopunipuni i ka ʻoluʻolu a me ke ʻano o ka poʻe kūloko e manaʻoʻiʻo i ka mea i haʻi ʻia iā lākou.

E PALE IĀ ʻOE IHO

He poʻe loea nā mea hoʻopunipuni a he akamai lākou i kā lākou hana. I mea e pale aku ai i ka hoʻopunipuni ʻia, e makaʻala i ka wā e noi aku ai kekahi i kāu kōkua. Eia kekahi mau hōʻailona hae ʻulaʻula maʻamau e hōʻike ana he hoʻopunipuni paha kahi noi.

Kaomi e hana koke a hāʻawi paha ma ke kālā/kāleka makana/uea/crypto.
Nā pane maopopo ʻole a pale paha e pili ana i ke ʻano o ka hoʻohana ʻana i nā kālā, ʻaʻohe misionari a helu wahi paha e hiki ke hōʻoia ʻia.
Pūnaewele i hoʻolālā maikaʻi ʻole ʻia me nā hewa pela/grammar a i ʻole ʻaʻohe hana uku palekana.
Noi ʻana ma o ka leka uila i noi ʻole ʻia a i ʻole ka pou kaiapili me kahi loulou i kahi ʻaoʻao hāʻawi i ʻike ʻole ʻia.
ʻAʻohe hōʻike o ke kūlana waiwai ʻole, a i ʻole hiki ʻole/makemake ʻole e hāʻawi i ka ʻike ʻauhau a i ʻole ka ʻike hoʻopaʻa inoa.
Nā noi no ka ʻike pilikino (SSN, DOB) i ka wā e hāʻawi ai i kahi hāʻawi.

Palapala hōʻoia hoʻokahi minuke e hoʻohana ai ma mua o ka hāʻawi ʻana

He aha ka inoa kānāwai a me ka EIN o kāu hui?
Hiki iaʻu ke loaʻa kahi helu kelepona i hiki iaʻu ke kāhea hou aku iā ʻoe?
Hiki iā ʻoe ke leka uila i kahi palapala hoʻokipa a me ka ʻike e pili ana i ke ʻano o ka hoʻohana ʻana i nā kālā?
E hōʻoia wau a hāʻawi ma kāu pūnaewele kūhelu a i ʻole ma o ka nānā ʻana.

PEHEA E HŌʻOIA AI A PALE IĀ ʻOE IHO

Eia kekahi mau hana hiki iā ʻoe ke hana e pale aku ai i ka hāʻule ʻana i kahi hoʻopunipuni.

E noiʻi i ka hui aloha ma mua o ka hāʻawi ʻana: e nānā i ka hoʻopaʻa inoa kūhelu, e heluhelu i nā loiloi nānā kūʻokoʻa o ka hui aloha, a e hōʻoia i ka pūnaewele a me ka ʻike pili o ka hui aloha.
E hāʻawi pololei ma ka pūnaewele kūhelu o ka hui aloha i hōʻoia ʻia a i ʻole ma o ka hōʻoia i uku ʻia i ka hui ma mua o ke kanaka.
E pale i ka hoʻoili kālā ʻana, ke kūʻai ʻana i nā kāleka makana, a i ʻole ka hoʻohana ʻana i nā polokalamu uku maʻa ʻole no nā hāʻawi.
E hoʻohana i nā ʻano uku palekana (kāleka hōʻaiʻē) e hāʻawi ana i nā pale hoʻopaʻapaʻa.
Inā hoʻokaʻaʻike ʻia ma ke kelepona a i ʻole leka uila, e nānā kūʻokoʻa i ka helu o ka hui aloha a kāhea hou e hōʻoia i ka noi.
E mālama i nā moʻolelo o nā hāʻawi (loaʻa, lā, ʻano) a nānā i nā ʻōlelo panakō/kāleka no nā uku i ʻae ʻole ʻia.
E nānā me ke keʻena o ka Loio Kuhina Mokuʻāina o Hawaiʻi (https://ag.hawaii.gov/) e hoʻoholo ai inā maikaʻi ke kūlana o ka hui aloha.

Nā hana kūpono e hōʻemi ai i ka pilikia

E hoʻokau mua i nā hāʻawi liʻiliʻi e hana hou ʻia ma o ka uku uku i hōʻoia ʻia a i ʻole ka puka komo o ka hui aloha ma mua o nā hoʻoili nui ad hoc.
E hoʻonohonoho i nā bookmarks polokalamu kele pūnaewele no nā hui aloha āu e kākoʻo ai ma mua o ke kaomi ʻana i nā loulou kaiapili.
E hoʻohui i ka hōʻoia ʻelua ʻanuʻu ma nā moʻokāki leka uila a me nā hāʻawi e kaupalena i ka lawe ʻana i ka moʻokāki.
E aʻo i nā ʻohana (ʻoi aku ka poʻe ʻelemakule) e pili ana i nā hae ʻulaʻula a me nā ala palekana e hāʻawi ai.

KE PALE ʻANA I NĀ HOʻOPUNIPUNI ALOHA — PAPA INOA WIKIWIKI

E hōʻoia i ka aloha: E hāʻawi wale i nā hui hiki iā ʻoe ke hōʻoia ma ka ʻimi ʻana i kā lākou pūnaewele kūhelu a me ka helu kelepona; e nānā i ko lākou kūlana ʻauhau ʻole ma o ka IRS Tax Exempt Organization Search a i ʻole kāu papa inoa aloha mokuʻāina.
E hāʻawi pololei: E hāʻawi me ka hoʻohana ʻana i ka pūnaewele i hōʻoia ʻia o ka aloha a i ʻole ma o ka hōʻoia i uku ʻia i ka hui; e pale i ka hahai ʻana i nā loulou hāʻawi ma nā leka uila i noi ʻole ʻia a i ʻole nā pou kaiapili.
E hoʻohana i nā ʻano uku palekana: Makemake i nā kāleka hōʻaiʻē a i ʻole nā hōʻoia e hāʻawi ana i nā pale hoʻopaʻapaʻa; mai uku ma ke kāleka makana, ka hoʻoili uea, cryptocurrency, a i ʻole ke kāleka hōʻaiʻē uku mua no kahi makana aloha.
E nānā i nā inoa like: E hōʻoia i ka inoa kānāwai pololei a me EIN (ID ʻauhau); hana pinepine nā mea hoʻopunipuni i nā inoa a i ʻole nā URL e hoʻohālike kokoke ana i nā aloha maoli.
E noi no nā kikoʻī: E noi i ka inoa piha o ka aloha, ka helu leka uila, ka ID ʻauhau, a me kahi wehewehe i kākau ʻia no ke ʻano o ka hoʻohana ʻana i nā hāʻawi; e hāʻawi nā aloha kūpono i kēia ʻike.
E lohi: E mālama i ke kaomi kiʻekiʻe, nā noi wikiwiki e like me ka hae ʻulaʻula; e hoʻolōʻihi i ka manawa e hōʻoia ma mua o ka hāʻawi ʻana.
E makaʻala ma nā pāpili kaiapili a me ka crowdfunding: E hōʻoia i ka ʻike o ka mea hoʻonohonoho a nānā i kekahi hōʻiliʻili kālā e kūʻē i nā kahawai kūhelu o ka hui aloha; e ʻimi i nā hōʻailona hōʻoia i kahi e loaʻa ai a heluhelu i nā manaʻo no nā hōʻailona ʻōlelo aʻo.
E mālama i ka ʻike pilikino: Mai hāʻawi i nā helu Social Security, nā ʻōlelo huna moʻokāki, a i ʻole nā ʻikepili pilikino koʻikoʻi ʻole i kekahi e noi ana i nā hāʻawi.
E hōʻoia i nā loio pilikino: E noi i ka ʻike, kahi kāleka ʻoihana, a me nā mea i kākau ʻia; inā manaʻo kekahi mea hewa, mai hāʻawi i ke kālā – e hāʻawi e lawe i kahi puke pai a hāʻawi ma hope o ka hōʻoia.
E mālama i nā moʻolelo: E mālama i nā palapala loaʻa, nā leka uila hōʻoia, a me nā kikoʻī pili o ka hui aloha; he mea nui kēia inā pono ʻoe e hoʻopaʻapaʻa ma hope i kahi hoʻopiʻi a hōʻike paha i ka hoʻopunipuni.
E nānā i nā helu hui aloha: E hoʻohana i nā kiaʻi kūʻokoʻa (e.g., Charity Navigator, GuideStar) e nānā i nā kālā a me ke kuleana ma mua o ka hāʻawi ʻana i nā makana nui.
E hoʻomaʻamaʻa a pale i nā hui waiwai ʻole: Inā ʻoe e holo i kahi hui waiwai ʻole, e hoʻomaʻamaʻa i nā limahana/nā limahana manawaleʻa e pili ana i nā hoʻopunipuni hōʻoia hoʻopunipuni, nā pilina hāʻawi hoʻopunipuni, a me ka hoʻopaʻa ʻana i ka hāʻawi; e hoʻopuka i kāu mau kahawai hāʻawi kūhelu a pehea e hiki ai i nā mea hāʻawi ke hōʻoia iā lākou.

No laila, ua hoʻopunipuni ʻia ʻoe